Thermische pasta vervangen: wanneer, hoe en welke pasta gebruik je

Je computer voelt traag aan, de ventilatoren maken meer lawaai dan een opstijgend vliegtuig en je krijgt spontane crashes tijdens het gamen. Herkenbaar? De oorzaak is vaak oververhitting van de processor. Een vaak vergeten maar belangrijke onderhoudstaak is het thermische pasta vervangen. Deze speciale pasta zorgt voor een goede warmtegeleiding tussen je processor en de koeler. Na verloop van tijd droogt deze pasta uit en verliest zijn effectiviteit, wat leidt tot hogere temperaturen en mindere prestaties. Regelmatig je processor pasta vernieuwen is dus geen overbodige luxe, maar een noodzakelijke stap om je systeem gezond en snel te houden.

Veel mensen vinden het idee om hun computer open te schroeven en aan de processor te werken een beetje spannend. Dat is begrijpelijk, maar met de juiste instructies en een beetje geduld is het een klus die je prima zelf kunt uitvoeren. In dit artikel leggen we je stap voor stap uit waarom, wanneer en hoe je de thermische pasta moet vervangen. Zo zorg je ervoor dat je pc of laptop weer optimaal presteert en verleng je de levensduur van je kostbare onderdelen.

Wat is thermische pasta en waarom is het zo belangrijk

Thermische pasta, ook wel koelpasta of thermal paste genoemd, is een zilver- of grijskleurige substantie die een hoge warmtegeleidbaarheid heeft. De oppervlakken van je processor (CPU) en de koeler (heatsink) lijken met het blote oog misschien heel goed vlak, maar op microscopisch niveau zitten er talloze imperfecties, krasjes en luchtspleten in. Lucht is een slechte warmtegeleider. Als je de koeler direct op de processor zou plaatsen, zouden deze kleine luchtzakjes de warmte vasthouden, waardoor de processor snel oververhit raakt.

Hier komt de thermische pasta om de hoek kijken. De pasta vult deze microscopische oneffenheden op en creëert een naadloze verbinding tussen de twee metalen oppervlakken. Hierdoor kan de warmte die door de processor wordt gegenereerd efficiënt worden overgedragen aan de koeler. De koeler kan de warmte vervolgens afvoeren, weg van de processor, met behulp van zijn vinnen en ventilator. Zonder een effectieve laag koelpasta zou zelfs de beste koeler zijn werk niet goed kunnen doen.

Na verloop van tijd degradeert de kwaliteit van de pasta. Door de constante cyclus van opwarmen en afkoelen droogt de pasta uit, wordt hij hard en brokkelig. De warmtegeleidende eigenschappen nemen hierdoor sterk af. Dit resulteert in een minder efficiënte warmteoverdracht, waardoor de processortemperatuur stijgt. Het tijdig thermische pasta vervangen herstelt de optimale warmtegeleiding en zorgt ervoor dat je systeem koel en stabiel blijft draaien.

De signalen dat je de thermische pasta moet vervangen

Hoe weet je nu wanneer het tijd is voor een verse laag koelpasta? Je computer geeft meestal duidelijke signalen af. Het is belangrijk om hierop te letten, omdat aanhoudende oververhitting permanente schade aan je componenten kan veroorzaken. Hier zijn de meest voorkomende symptomen.

Hogere temperaturen dan normaal

Het meest directe teken is een merkbare stijging van de CPU-temperatuur, zowel in rust (idle) als onder belasting (load). Je kunt de temperatuur van je processor controleren met gratis software zoals HWMonitor of Core Temp. Een normale temperatuur in rust ligt meestal tussen de 30 en 50 graden Celsius. Onder zware belasting, zoals tijdens het gamen of videobewerking, kan dit oplopen tot 70-85 graden. Als je temperaturen ziet die structureel boven de 90 graden uitkomen, is het hoog tijd om actie te ondernemen en het koelpasta vervangen te overwegen.

Luidere ventilatoren

Je computersysteem probeert zichzelf te beschermen tegen oververhitting. Wanneer de processor te warm wordt, zullen de ventilatoren harder gaan draaien om meer koele lucht aan te voeren en de warme lucht af te voeren. Hoor je de ventilatoren van je CPU-koeler of behuizing plotseling veel vaker en op hogere snelheden draaien dan voorheen, zelfs bij lichte taken? Dan is de kans groot dat de koeling niet meer optimatief is door uitgedroogde pasta.

Onverwachte systeemcrashes of prestatieverlies

Moderne processors hebben een ingebouwde beveiliging genaamd ’thermal throttling’. Wanneer de temperatuur een kritieke grens bereikt, verlaagt de processor automatisch zijn kloksnelheid om minder warmte te genereren en schade te voorkomen. Dit merk je aan een plotselinge daling in prestaties: je games beginnen te stotteren, programma’s reageren traag en alles voelt log. In het ergste geval kan aanhoudende oververhitting leiden tot een ‘blue screen of death’ (BSOD) of het compleet uitschakelen van je systeem.

Hoe oud is je computer

Zelfs als je geen duidelijke symptomen ervaart, is het een goede gewoonte om de thermische pasta preventief te vervangen. De meeste fabrikanten van koelpasta adviseren om dit elke 3 tot 5 jaar te doen. Als je je computer intensief gebruikt, bijvoorbeeld voor gaming of andere zware taken, kan het verstandig zijn om dit interval te verkorten naar elke 2 tot 3 jaar. Een nieuwe laag pasta is een kleine moeite met een groot effect op de levensduur en prestaties van je pc.

De juiste processor pasta kiezen voor jouw systeem

Niet alle thermische pasta’s zijn gelijk. Er zijn verschillende soorten op de markt, elk met hun eigen samenstelling, prestaties en prijs. De keuze voor een specifieke processor pasta hangt af van je budget, je systeem en hoe belangrijk je de allerbeste koelprestaties vindt. Over het algemeen zijn er drie hoofdcategorieën.

• Op keramiek gebaseerde pasta: Dit is vaak de meest betaalbare optie. Deze pasta’s geleiden geen elektriciteit, wat ze erg veilig maakt in gebruik. Ze bieden prima prestaties voor de meeste standaardgebruikers.
• Op koolstof gebaseerde pasta: Deze pasta’s bevatten microdeeltjes koolstof voor een betere warmtegeleiding dan keramische varianten. Ze zijn een populaire keuze voor gamers en enthousiastelingen omdat ze een uitstekende prijs-prestatieverhouding bieden. Ook deze zijn meestal niet elektrisch geleidend.
• Op metaal gebaseerde pasta: Deze pasta’s bevatten deeltjes zilver of aluminium en bieden de beste thermische geleidbaarheid. Ze zijn echter vaak elektrisch geleidend, wat betekent dat je uiterst voorzichtig moet zijn bij het aanbrengen. Een klein beetje gemorste pasta op het moederbord kan kortsluiting veroorzaken. Liquid metal is een extreme variant hiervan en wordt alleen aangeraden voor zeer ervaren gebruikers.

Voor de meeste mensen is een goede, niet-geleidende pasta op basis van koolstof of keramiek de beste keuze. Een betrouwbare en compacte optie is de Gelid Solutions GC-4 Thermal Paste. Deze biedt solide prestaties voor een schappelijke prijs. Als je op zoek bent naar een veelzijdige pasta met uitstekende warmteafvoer, is de Vivefly Electronics Cool&Paste 10G een fantastische keuze. Heb je meer pasta nodig voor meerdere projecten of wil je gewoon een goede voorraad, dan biedt de Vivefly Electronics Cool&Paste 30G een grote hoeveelheid zonder in te leveren op kwaliteit.

Een stapsgewijze handleiding voor thermische pasta vervangen

Klaar om aan de slag te gaan? Met de juiste voorbereiding en door de stappen zorgvuldig te volgen, is thermische pasta vervangen een klus die je succesvol kunt afronden. Neem de tijd en werk rustig en geconcentreerd.

Stap 1 Voorbereiding en benodigdheden

Zorg dat je alles bij de hand hebt voordat je begint. Dit voorkomt dat je halverwege moet stoppen. Je hebt nodig:

• Nieuwe thermische pasta
• Isopropylalcohol (minimaal 90%)
• Pluisvrije doekjes (zoals microvezeldoekjes) of koffiefilters
• Wattenstaafjes voor de lastige hoekjes
• Een schroevendraaier (meestal een kruiskop)
• Een schone, goed verlichte werkplek
• (Optioneel) Een antistatische polsband om jezelf te aarden

Stap 2 De computer openen en de koeler verwijderen

Schakel de computer compleet uit en haal de stekker uit het stopcontact. Houd de aan/uit-knop een paar seconden ingedrukt om eventuele reststroom te ontladen. Leg de computerkast op zijn kant op je werkplek en verwijder het zijpaneel. Maak de kabels van de CPU-ventilator los van het moederbord. Draai vervolgens de schroeven los waarmee de koeler op het moederbord is gemonteerd. Doe dit in een kruislings patroon (diagonaal tegenover elkaar) om de druk gelijkmatig te verdelen. De koeler kan een beetje vastgeplakt zitten door de oude pasta; draai hem voorzichtig een klein beetje heen en weer om hem los te maken. Trek hem nooit met brute kracht omhoog.

Stap 3 Oude koelpasta verwijderen

Nu zie je de processor met daarop de resten van de oude, uitgedroogde pasta. Doe een kleine hoeveelheid isopropylalcohol op een microvezeldoekje en veeg voorzichtig de oude pasta van de bovenkant van de processor (de ‘Integrated Heat Spreader’ of IHS). Gebruik een wattenstaafje voor de randen. Herhaal dit proces tot de metalen bovenkant van de CPU compleet schoon en glimmend is. Doe precies hetzelfde voor de onderkant van de koeler. Zorg ervoor dat er geen enkel restje oude pasta achterblijft.

Stap 4 Nieuwe thermal paste cpu aanbrengen

Dit is een belangrijke stap. Het adagium ‘minder is meer’ is hier van toepassing. Breng een kleine hoeveelheid nieuwe thermal paste cpu aan in het midden van de processor. Een druppel ter grootte van een rijstkorrel of een kleine erwt is meestal voldoende. Er zijn verschillende methoden, zoals de ‘erwt-methode’, de ‘lijn-methode’ of de ‘X-methode’. Voor de meeste processors werkt de erwt-methode in het midden het best. De druk van de koeler zal de pasta vanzelf gelijkmatig verspreiden. Probeer de pasta niet zelf uit te smeren met een spateltje, omdat dit luchtbellen kan creëren.

Stap 5 De koeler terugplaatsen

Plaats de koeler voorzichtig en recht van bovenaf terug op de processor. Probeer schuiven te vermijden. Lijn de schroefgaten uit en draai de schroeven weer vast. Doe dit opnieuw in een kruislings patroon, en draai elke schroef steeds een klein beetje aan om de druk gelijkmatig op te bouwen. Draai de schroeven handvast; te strak aandraaien kan het moederbord of de processor beschadigen. Sluit de kabel van de CPU-ventilator weer aan op het moederbord.

Stap 6 Testen en controleren

Voordat je het zijpaneel terugplaatst, is het verstandig om alles te testen. Sluit de stroomkabel weer aan en start de computer op. Ga direct naar het BIOS/UEFI of gebruik je monitoringsoftware om de CPU-temperatuur te controleren. Als alles goed is, zou de temperatuur in rust merkbaar lager moeten zijn dan voorheen. Draai eventueel een stresstest om de temperaturen onder belasting te controleren. Als alles stabiel is, kun je de computer uitschakelen, het zijpaneel terugplaatsen en genieten van je koele en snelle systeem.

Veelgemaakte fouten bij het koelpasta vervangen

Hoewel het proces relatief eenvoudig is, zijn er een paar valkuilen waar je op moet letten. Het vermijden van deze veelgemaakte fouten zorgt voor een succesvol resultaat en voorkomt mogelijke problemen.

Te veel of te weinig pasta gebruiken

De meest voorkomende fout is het aanbrengen van een verkeerde hoeveelheid pasta. Te weinig pasta zorgt voor onvoldoende dekking, waardoor er hotspots ontstaan. Te veel pasta is echter ook niet goed. De pasta zelf geleidt warmte minder goed dan een directe metaal-op-metaal verbinding. De pasta is er alleen om de microscopische gaten op te vullen. Een te dikke laag werkt als een isolatiedeken en vermindert de warmteoverdracht. Houd je aan de regel: een druppel ter grootte van een rijstkorrel is genoeg.

De oude pasta niet goed verwijderen

Het mengen van oude, uitgedroogde pasta met verse pasta is een slecht idee. De brokken oude pasta kunnen een ongelijkmatige laag veroorzaken en de effectiviteit van de nieuwe pasta verminderen. Neem de tijd om zowel de processor als de koeler compleet schoon te maken met isopropylalcohol tot ze glimmen. Alleen dan kan de nieuwe pasta een zeer goede verbinding vormen.

De koeler ongelijkmatig monteren

Het is belangrijk dat de koeler met gelijke druk op de processor wordt gemonteerd. Als je de schroeven aan één kant compleet aandraait voordat je aan de andere kant begint, zal de koeler scheef komen te staan. Dit resulteert in een slechte verdeling van de pasta en een inefficiënte koeling. Draai de schroeven altijd kruislings en stapsgewijs aan voor een zeer goede, gelijkmatige montage.

Door rekening te houden met deze aandachtspunten wordt het thermische pasta vervangen een succesvolle en lonende onderhoudstaak. Het is een kleine investering in tijd en materiaal die de prestaties en levensduur van je computer aanzienlijk kan verbeteren. Je systeem zal je dankbaar zijn met lagere temperaturen, minder lawaai en stabiele prestaties. Aarzel dus niet en geef je processor de koele behandeling die hij verdient.